A̱ghyui A̱nacalo
|
Á̱ lyuut ati̱kut wuni di̱n Tyap Maba̱ta̱do ja (Maba̱ta̱do) |
A̱ghyui A̱nacalo ka yet a̱ghyui kya ka̱ shyia̱ a̱keang Ida, Si̱tet Kogi, Naijeriya. Ka̱ byia̱ nkhang ba̱t di̱ fam a̱hwa ma̱nang nkyang ma̱ a̱di̱di̱t nia ku nyia̱ gbangbang a̱ja.
Nkhang
[jhyuk | jhyuk a̱tyin ka]
Mi̱ ndyia̱ 1500 na, A̱ghyui A̱nacalo ka si̱ bai tyia̱ a̱ga̱sa̱t bibyintyok A̱ga̱ra ma̱ng A̱ji̱kun hu.[1] A̱fai-a̱gwam A̱ji̱kun wu, a̱nyan wa ku bwuk di̱n jen a̱kat, si̱ cat a̱ si̱ shyia̱ beang ma̱ a̱byintyok A̱ga̱ra ka, a̱ si̱ bwuok a̱ja.[2][3] Nang zwát ma̱ a̱di̱di̱t si̱ sweap, a̱ si̱ doot nyia̱ a̱ na nkat a̱mali ma̱ A̱byintyok nggu ka. Da̱ nggu A̱tyia̱ A̱ga̱ra (Ga̱ra: Ata Igala) wu a̱ yet a̱gwam wu, si̱ jhyi nggu nkyang sak a̱ ka tyia̱ nggu a̱ta̱lyen, a̱wot A̱ga̱ra ba si̱ tung nggu nkyayak ma̱ng nkyang jhyang ba̱ byiat nggu A̱fai-a̱gwam wu sak.[4]
Jhya̱ si̱ doot di̱n jen nang á̱nietkhwop-á̱niet A̱ji̱kun ba tak nyia̱ mba A̱ga̱ra ba mbeang nkyang jhyang tazwa nkyang na nang ba̱ ku nwuak nggu A̱fai-a̱gwam mba wu a̱ni, ma̱nang ba̱ nwuan nyia̱ ma̱nang nggwon mba ka ku shyia̱ a̱byin A̱ga̱ra ka, a̱ ku khap ma̱ng a̱mba a̱ja, mi̱ za̱nang ja A̱ga̱ra ba ku nwuak nggu bah.[5] Si̱ huni si̱ bai ma̱ng nwai shim tsi̱tsak mba a̱wot á̱nietkhwop-á̱niet A̱ga̱ra ba si̱ cat khám ba̱ nhyat nji tyentyang ma̱ng nfang mbeang a̱yak-nyak ba̱ si̱ nat ndyo da̱ a̱vwuo A̱ji̱kun ba, da̱ ba̱ shim ba. A̱ji̱kun ba si̱ kin shim mba meang ma̱ng zwang.[6]
Ma̱nang Zwang A̱ga̱ra ma̱ng Bini ji naat mbwuot a̱ni, Ata Ayegba Omaidoko, a̱gwam a̱byintyok A̱ga̱ra wu si̱ nat da̱ a̱vwuo A̱bwoi, ba̱ beang nggu.[7][8] A̱bwoi ba si̱ shim nyia̱ gu nwuak a̱gba̱ndang za̱nang gu ka cok a̱byintyok A̱ga̱ra ka, a̱wot a̱ si̱ nwuak nggwon-a̱nap nggu ka, Íníkpi, a̱nyan wa á̱ ku si̱ niat ma̱ng swuan.[9]
Da̱ a̱cak Zwang A̱ga̱ra ma̱ng A̱ji̱kun ji, á̱ bu si̱ nyia̱ za̱nang jhyang di̱ khwong fam jenshyung A̱ghyui Inacalo hu, a̱wot Nggwon-a̱nap a̱gwam Ọ́ma-Odòkó si̱ nat.[10] Jat nwuat za̱náng jini ja ku yet ba̱ cok a̱byintyok A̱ga̱ra ka di̱n jen Zwang A̱ga̱ra-A̱ji̱kun ji.[11]
Ya̱fang
[jhyuk | jhyuk a̱tyin ka]- ↑ McAbraham-Inajoh 2012.
- ↑ Green & Haron 2020.
- ↑ Idegu 1998.
- ↑ Nigeria Year Book (in English). Daily Times of Nigeria. 1992. Retrieved 18 Zwat A̱kubunyiung 2023.
- ↑ Ejeh 2012, p. 230.
- ↑ BBC African Service (1999). Focus on Africa: BBC Magazine. BBC African Service. Retrieved 18 Zwat A̱kubunyiung 2023.
- ↑ Boston 1969, pp. 29–43.
- ↑ Imoagene, O. (1990). Peoples of the Niger-Benue Confluence and Plateau Areas. Know Your Country Series: Handbooks of Nigeria's Major Culture Areas. New-Era Publishers. ISBN 978-978-2853-00-4. Retrieved 18 Zwat A̱kubunyiung 2023.
- ↑ The African Guardian. Guardian Magazines. 1991. Retrieved 18 Zwat A̱kubunyiung 2023.
- ↑ Opaluwa, V.; Gabriel, A.O.; Abdullahi, A. (2021). Scientific Approach to Igala History. Amazon Digital Services LLC - KDP Print US. ISBN 979-8-5408-0721-0. Retrieved 18 Zwat A̱kubunyiung 2023.
- ↑ Achimugu, L. (2005). History of Education in Igalaland. Diolus Communication. Retrieved 18 Zwat A̱kubunyiung 2023.