A̱ka̱be Afi̱rika mat A̱ka̱wat Á̱nietbishyi ma̱ng Á̱niet
| A̱vwuo | Nairobi |
|---|---|
| A̱tsak jen | 27 Zwat A̱taa 1981 |
| Depositary | African Union Commission |
A̱ka̱be Afi̱rika mat A̱ka̱wat Á̱nietbishyi ma̱ng Á̱niet (á̱ bu lyen ka nang A̱ka̱be Banjul) yet a̱ka̱be nkyang ta̱m a̱niet swanta kya ka neet tyia̱ a̱kpai ma̱ng cam a̱nietbishi tam a̱niet ma̱ng a̱hyohyoot a̱sai fwuo mi̱ ngak A̱fi̱rika na.
Ku ghwut wa a̱tafa aegis ma̱ ạkpa mundundung A̱fi̱rica (neet di̱n jen ci̱t shyia̱ nyiung A̱fi̱rika) ma̱nang, khyiak jen ndyia̱ 1979 tyok a̱kwak si̱tet ma̱ng A̱gwomna̱ti, a̱ ya̱ghap a̱nwuat yei da̱nian a̱ ka nok muna̱pyia̱ a̱yaagwak ba̱ na cong ma̱ng swanta-kwoi á̱ shyia̱ yong a̱niet khwo mba, tai a̱ ba ba̱ mi̱n shyia̱ mi̱ Yorop (a̱tung Yorop da̱nian mat A̱ka̱wa̱t A̱nietbishyi) ma̱ng a̱niet A̱merika (a̱tung A̱merika da̱nian A̱ka̱wat A̱nietbishyi). Muna̱pyia̱ hu ni a̱ ku mi̱n lap ji a a̱sak,a̱wot hu si̱ byin a̱waknta̱m ma̱nang á̱ ku shyim da̱ka̱nyiung ma̱ OAU's a̱ ku nyia̱ a̱tung muna̱pyia̱ 18th mi̱ zwat a̱taa 1981, mi̱ Nairobi, a̱byin Kenya.[1] da̱ si̱sak ́ma̱nang a̱ti̱kut 63 gu (da̱nian ka a̱ ku ca̱t a̱ "bai ma̱ cet li̱lyim zwat tsat a̱ sii̱ song a̱kwak a̱son nbyiak muna̱pyia̱ si̱ nkyang nta̱m nwuak a̱pyia̱ ku ba̱ng a̱ba̱kpa a̱niet" á̱ si̱ OAU's memba a̱si̱tet), yong a̱yaat A̱fi̱rika da̱nian a̱nietbishyi ma̱ng á̱niet' yong gi̱gi̱ng A̱fi̱rika da̱nian A̱ka̱wat Á̱niet ma̱ng A̱nietbishyi' Ạka̱wat ku bai mi̱ tyia̱i tyia̱ kpa̱sai ma̱ ȧ̱tuk 21 Zwat Swak a̱lyia̱ 1986- mi̱ dyep zamg hu wa ku bai a̱tuk 21 Zwat Swak ma̱nang á̱ ku tyia̱i "Mam A̱fi̱rika A̱ka̱wat A̱nietbishyi", a̱niet a̱lyiat A̱fi̱rica ma̱ a̱nietbishi ma̱ng á̱niet' yong a̱pyia̱ mba ku bai a̱swuom ma̱ a̱tuk 21, zwat swak 1986- mi̱ nwuak shi zang hu ku bai atuk 21, zwat swak ma̱nang á̱ ku tyai a̱ni "Mam A̱ka̱be á̱niet A̱fi̱rica". Cok ma̱ng tyia̱i a̱pyia̱ yong gi̱ngi̱ng wa yet zang muna̱pyia̱ A̱fi̱rika da̱nian A̱ka̱wat a̱nietbishyi ma̱ng A̱niet' a̱ka̱wat, ma̱nang á̱ mi̱n tsa a̱sak neet a̱tuk 2, Zwat Swak ma̱ng jhyiung Ndyia̱ 1987 mi̱ A̱di̱t A̱baba (PM Ebbaa.A), Ntopi̱ya ma̱ng a̱wat ma̱nini ngu wa yet a̱keang tung mi̱ Banjul, Gambi̱ya [2] A̱ fa yong gi̱ngi̱̇ng fwuang a̱ ja ku shyia̱ li̱lyia̱ ma̱nang á̱ ku nsan mi̱ a̱lyia̱ 1998 si̱ hu ma̱nang a̱li cam A̱fi̱rika da̱nian a̱nietbishyi ma̱ng á̱niet' A̱ka̱wat kumyim á̱ khwuk. yong gi̱ngi̱ng hu ku bai mami koa̱sai ma̱ a̱tuk mam 25 Zwat Jhyung 2004.
Mi̱ Zwat A̱natat a̱lyia̱ 2004, Muna̱pyia̱ AU ba si̱ shyim nyia̱ ACHP ba na mun a̱dundung ma̱ng A̱licam A̱fi̱rika nyian shansham. Mi̱ Zwat A̱natat a̱lyia̱ 2005, Muna̱pyia̱ AU si̱ ma̱ nshyim nyia̱ ACHP ba ba̱ nyian nta̱m ku nang yong gi̱ngi̱ng kan nok A̱licam A̱fi̱rika mat nyian shansham a̱ni si̱ a̱hwa kan bai ma̱ng sai bah. Da nyia̱ ca̱caat, ma̱ a̱chak a̱ni̱nai ma̱ a̱ca̱caat jen tyok byia̱ kyang hyia̱ ma̱ ȧ̱tung mundundung A̱fi̱rica mi̱ Khartoum, Sudan, a̱tuk 22 Zwat jhyung 2006, á̱ ku khyi̱ai A̱tyu Cam ntsa wu a̱ si̱ A̱licam A̱fi̱rika da̱nian A̱nietbishyi ma̱ng Á̱niet ba shyiat' A̱ka̱wat. Kpa̱dang tsitsak nok fai hu ma̱ng muna̱pyia̱ hu ni̱ ghyong á̱ si̱ byia̱ kyang hyia da hu.
Ma̱ a̱lyia̱ 2019, a̱si̱tet 53 ku shyiat tyia̱ kpa̱sai hu.[3]
Kyang mami
[jhyuk | jhyuk a̱tyin ka]A̱niet A̱fi̱rika ba ku nwuak sai da̱nian A̱nietbishyi ma̱ng a̱ka̱wat Á̱niet mun ma̱ng tyia̱i a̱pyia̱, nkap 3, a̱gba̱ndang zwunzwuo 4, ma̱ng a̱ti̱kut 63. Tyia̱i kpa̱sai hu ku bwuak nok a̱ba̱keang a̱ka̱wat A̱nietbishyi da̱nian A̱fi̱rika. Tyia̱i kpa̱sai hu ku nwuak a̱lyiak tyia̱ sai dundung ma̱ nkyangta̱m a̱ba̱ka̱keang jhyang, a̱wot ba myimyii̱t a̱ka̱sham fwuo da̱nian tswang ma̱nang gu shyia̱ lyen a̱ ni a̱wot ma̱ng cok nang gu nwuat nji̱n a̱ni.[4]
Ba̱ ku tyia̱i pi̱pyia̱ mba da̱vwuo a̱niet bwuut ma̱ng Si̱sa, zang hu wa á̱ tyan ma̱ng Ntyok ma̱ng seang a̱bwobwuonaai,[5] Kwak A̱fi̱rika (A̱tyin) ba̱ shyia̱ ya a̱son a̱lyia̱ 1996 nwuo a̱vwuo á̱ keang a̱ ghwon da̱nian jhya ji ji̱̇ kwa ca̱caat mi̱ ndang dundung ma̱ UN's ca̱t tata̱pyia̱ "da̱nian nwuan a̱tan kyang ma̱ Sihi̱yona."[6]
Ya̱fang
[jhyuk | jhyuk a̱tyin ka]- ↑ "1: Resolution on the Celebration of an African Day of Human Rights / Resolutions / 5th Ordinary Session/ACHPR". www.achpr.org. Archived from the original on 2012-07-19. Retrieved 2018-01-17.
- ↑ "About ACHPR / ACHPR". www.achpr.org. Retrieved 2018-01-17.
- ↑ "Ambf CMS". Archived from the original on 2021-02-25. Retrieved 2021-02-07.
- ↑ Christof Heyns, the essentials of...Human Rights, 2005
- ↑ "One moment, please..." www.achpr.org. Archived from the original on 2022-12-16. Retrieved 2025-06-04.
- ↑ "African Charter on Human and Peoples' Rights". African Commission on Human and Peoples' Rights. Archived from the original on 19 January 2013. Retrieved 9 December 2012.