A̱kpoma

Neet di̱ Wikipedia

Akpoma

Akpoma yet akayang kya ma agbandang abyin angyei Edo, Najeriya ani. Avoun swat tiok abyin Esan Atak ka shyie ma Akayang Akpoma kya.  Akpoma myian cacaat alatitud 6°45′N 6°08′E. Akayang ka bye acacat akavwun tam, nung avo an fuwain ntam wusika ani nbiyang agbandang avou fang nung angyei Ambrose Alli University.  maninika akayang Akpoma shyia ya’ason mung akavou jhyin kyang nung acacat nkampani, nbiyang acacat tutu bok swou kan ashong nbiyang akavwu fang, nbiyang acacat akavou awuyang nbiyang liyaai nkyanyak. Akayang bye swat nyiyang mung shyim fwuo.


SHYI AKPA ANIETBISHI (Population)

Akpoma byie aniet ba bai 290,000 ani. Ba bye shyie akpa atat agyie atiyok aniet ba bai 90,000 aniet ani basi bu byie anyuk atat agyie ba bai 80,000 ani. Ba byie sunswot khaai ntyok ba bai swak ani. Ba bu byie kaai abyin zi bai mit 502 km2 (194 sq mi). Akpoma shyie din gak akayang angyie Uromi ani, agbandang akayang nwap angyei Esan ani. Akpoma yet agbandang akayang nung akwum ntung kuzang alyie ani neet ma gbang. ba shie tinta ani nung wot akakayang bana ba bwok abai akayang Akpoma, nbiyang Uromi. Agbandang avou fang Ambrose Alli University shyie Akpoma.

LI-NJEN (Climate Condition)[JYUK]

Jen akwai ma kayang Akpoma nung bye cet zam kuzang alye. Avou shirim nbiyang firum nung bai 63 digrit din maai ashong sinat 87 digrit.

ANIETBISHI[JYUK]

Aniet nwap angyei Esan , ba bye aniet lyen fang zam da fang za’ason. Danian anya kya bi bya yet aliyak din acacat aniet tyiet ma agbandang avou tyiet angyei Ambrose Alli University, bibya bye aliak anyet bashya makavou acuwang kaswo ani. Nung angyei small scale medium enterprises (SME's) din shong ani. Ba bye aniet khap zam danian shyie kurum mung zwa zam, bashye ma akavoun ntam zam, ba yet aniet kaswo, nbiyang nfing ba ba shyie ma akavoun fang ya’ason angyei Ambrose Alli University. Aniet Akpoma shye atyin ba ka neet Benin, nwap hu cong caca’at mang agyang mung nwap Benin, lilyem hu lai voun mang agyang din jen ban dyiat nwap hu ani.

Tyok  akayang hu angyei Onojie din nwap bahu. Agwam ba bang ba ani. gat ba ntyiok din gado ha neet day a atye akhwop. Ali agwam ka angyei Onojie shyie ma akayang Eguare. Aba kayang bye cucuk ntyiok angyei Edition, aniet tat agyei aka kayang na bya bye bang cucuk ntyiok aka kayang na nang angyei Odionwele. Aniet Edion bya nung anwak cet fak aliat (sharia) mung jhyi nswat aniet kashyei andiying. Kanang agwam bye tam gu cat nwak aniet ba ani, anung tam Okhaimon gu mang nwak Onojie, gu mamiyang gu nwak Odionwele gu mamiyang  a yarong aniet akayang ba atung akayang.

SHYICET- VAM (Health)[jyuk]

Akayang Akpoma shyiat aniet nwan shyicet vam abok gbangbang abiyang abok ashong, manini abyie akvou swo kan nbiyang acacet tutu nwan aniet zwan awamnati afiyang ma kayang ka, nbiyang acuwang akavou swo kan nung aniet kpaat din kaswo ani, bashye kpankpaan mang agbandang avou tyiet aniet fang lang abok ashong nung angyei Irrua Specialist Teaching Hospital, Irrua din shong, aniet akayang ba madidit cong nung a nwaan shyicet vam bana ani, abu bye aniet ba jhyin kunkup ani ka nang ayin bwut tak ku bwak ani. Nbiyang ayuk ba saai byin ma akasa nang aku nyian gbangbang ani, abu bye aniet ba nwaat akakan ali ani (gargajiya) munang nshyie ma kayang ka zam. Aniet tam nwan aniet zwan ba nyi tam mung agbadangtutu swo kan abuk ashong, anbye aniet ba taat aniet ba apyie tazwa sisak ji banang nwan mang cok vam bahu nung zwan nang nwo ji shyiok ba ani ba, anbiyang aniet tyai anyura mang nwan aniet zwan ba, nbiyang acacaat abok ashong anwaan aniet zwan ba ani (doctors). Tam ba nyian aja ani nkiyai nwan zwan man biyang ba akakan cok ba zwan nang angyei immunization din shong ani, nbiyang sisak nung anyuk tyai nung banang nwak jen din ntayai damung shyie andying ani, nbiyang nwaat tat agyie din yaji anwan acuwang zwan ani.