Niyame

Neet di̱ Wikipedia

NIYAME

Niyame (aliot ka din nwap French yet: [njamɛ]) jija ngbam agbandang akayang tyok abyin Nijar. Niamey shyi din gak gbandang agyui angyei agyui Nijar, asi shyi tatak gak agyui hu. Di fang shyi akpa aniet malye 2012 abyin Niamey , ba bai aniet 1,026,848. Aniet swom agyi nyie adidam nang kwak alilyim ya’ason shyi akpa aniet abyin ba.. Abyin ka bye zwa khap zuk ja aliak. Basi bu bye kampani an mirim vap asminti ani, nbiyang nok aya kpang ani.[citation needed]

Tsa Nkhang (History)

Niyame mung zwat swak mung sweang alyie 1930. Agbandang ali agwamnati franch kun swan ani, atyio a kyak gwugwuk hu ani angye Walter Mittelholzer.

Abyin  Niyame kyak atyin ka neet aba kayang angyei (Gaweye, Kalley, Maourey, Zongo and Foulani Koira) ma lyie 18th centurit.  Akook abyin Niamey ngyei kyang ba, si nang ashong French nbai ani, ba si kpaat atyin swat baka aja ma lye 1890. Akayang ka din jen aja bye shyi akpa aniet ba bai aniet 1,800, huhwa sinbye asi nkhaai ka, ka yet atyin tyok baka. Basi kpaat atyin avou swat aghwat akwop  Nijar ma lye 1905, akyak nat gbang ba asi shyen atyin tyok ka sinat akayang angie Zinder ani ma lye 1912. Zindar kin shyi gbang ma abyin najeriya ba, ama zi si shye gbang mung ayin zindir nung ashong ba bang ani. Sihwa si tye ashong sit ye asi bwok manka anat dyo  Niamey ma lyie 1926, asi bu shyien ka anat dyo mami abyin ka. Din jen aja shyi akpa aniet ku bai aniet nbiyang akasa 3,000. Ashiyat abwonbwon kyang na kwa abyin ka ani, suhwa sit ye aniet madidit si wat akakiyang na shye din gak abyin ka ani basi bwok anat mami akayang niyame abyin ka  malye 1945 shi akpa aniet sin nbiyang abai 8,000.

Ma lye 1926-27 avou angyei Upper Volta-Nijar gaak hu si tat agyui Nijar, jija nbye Niyame n miyan din gak abyin hu.

Avou du Liptako-Gourma

Din jen shye ya apyie bahu (independence) ani, shyi akpa bahu si nbiyang zam ma lyie 1960 ba tat aniet 30,000. kyak ma lyie 1970 sinat 1988 jen ja ban shyie yaason zam ani danian ba shye zwa angye uranium ani ma akayang Arlit. Danian anya kya, shi akpa abyin Niyame sin nbiyang zam. Ku si tat aniet 108,000 to 398,365 kyai abyin sin nbiyang aswak kyai 1,367 ha (3,380 acres) ma lye 1970 atat 4,400 ha (11,000 acres) ma lye, 1977, si hwa sit ye aba cuwang akakyang na shye din gak hu ani shyen akvou swat bani abai dyuo mami abyin Nijar ka Nung akayang angyei Lazaret.ani.

Ma lye 1992 Niyame sin nbiyang shyi akpa akakyang agyang si khaap apye nba, basu kpat aba cuwang akakyang Niyame mami akayang angyei Tillabéri Region.

Shyi akpa abyin hu ku tat aniyet 700,000 ma lyie 2000. Ma lyie 2011, Agwanati lyui kwambwat nye aniet bashye mami agbandang akayang ani bai aniet 1.5 milliyon. Agbandang kyang ku bai mung shyi yason aniet hu ani yet yaason tyie man nbiyang abwonbwon nye zi shye ba wa ani. nbiyang nwaai aniet ba cong cat ntam ani. aliyak ba yet nfing nya.

SHYE LYEN KYAI SWANTA (Geography) [edit source][jhyuk | jhyuk a̱tyin ka]

The Friendship Bridge

Akayang Niyame miyan din kyai Liptako, da biyam aza sinat atak ndyen atyubishi, nbiyang abiyam atak sinat abiyam aza nang angyei Iullemmeden basin. zi bwuo kyai zi bai 250 km2 (97 sq mi), ji miyan tazwa afang ka bye aza ji tat aza 218m (715 mak tak) aza, zi kau agyui Nijar ka. Niyame, ji si kwat lang sinat avuo angyei  Gao, Mali ani, akayang shye nbiyang shyi akpa aniet bishi da akakayang nashiye atak anir.[citation needed]

Aliyak shye akpa anietbishi nbiyang agwamnati nbiyang akanok kaswo, shye din gak agyui ka shye atak akayang kikya an. Atsak akawatye kashye mang akawatye abyin hu bye acacat akanoknbiyang vak mung acacat ngada abe ani. Biyam aza ka, jija bye akasa nswat anietbishi nung angyei Gaweye, Saguia, Lamorde, Saga, nbiyang Karadje, sarai mung avou angyei Abdou Moumouni University.[citation needed]

Swat Nyiyang Avou (Climate) [edit source][jhyuk | jhyuk a̱tyin ka]

Swat Nyiyang Avou. Akayang ka swan gbangbai mung avou fIrum, Amak kwai nza bai 500 mm (20 in) nbiyang 750 mm (30 in) kuzang alye, za ji nung cwok mung zwat tswon mung acuwang agbai za. Cet za hu nbaan khui mung zwat ataa sinat nwaai nzwat akubuyung, aja ja nung za ji nung gwai.  Cet za hu shye mung Zwat Ata sinat zwat Akubunyung a, Za nung nshye mung zwat swak ba sinat zwat nyai ba. Niyame bye avou firum zam, amak asi li nang jija shwai alan kuzang abyin ma cecet akakyang abye ani. Mak shwai abyin kuzang zwat nung ntat 38 °C mak shwai (100 °F). Zwat kyaai ma kuzang alye kunung cwok abai 32 °C mak shwai (90 °F). mung jen awan kyang ku kyak zwat swak mung jyung sinat zwat suyang, akyetuk ka nung laai shirim. Kyang ku tabat 14 sinat 18 °C (57–64 °F) din mak shwai.

hideClimate data for Niamey, Niger (1961–1990, extremes: 1961–2015)
Month Jan Feb Mar Apr May Jun Jul Aug Sep Oct Nov Dec Year
Record high °C (°F) 38.2

(100.8)

44.0

(111.2)

45.0

(113.0)

45.6

(114.1)

45.1

(113.2)

43.5

(110.3)

41.0

(105.8)

39.6

(103.3)

41.8

(107.2)

41.2

(106.2)

40.7

(105.3)

40.0

(104.0)

45.6

(114.1)

Mean daily maximum °C (°F) 32.5

(90.5)

35.7

(96.3)

39.1

(102.4)

40.9

(105.6)

40.2

(104.4)

37.2

(99.0)

34.0

(93.2)

33.0

(91.4)

34.4

(93.9)

37.8

(100.0)

36.2

(97.2)

33.3

(91.9)

36.2

(97.2)

Daily mean °C (°F) 24.3

(75.7)

27.3

(81.1)

30.9

(87.6)

33.8

(92.8)

34.0

(93.2)

31.5

(88.7)

29.0

(84.2)

27.9

(82.2)

29.0

(84.2)

30.8

(87.4)

27.9

(82.2)

25.0

(77.0)

29.3

(84.7)

Mean daily minimum °C (°F) 16.1

(61.0)

19.0

(66.2)

22.9

(73.2)

26.5

(79.7)

27.7

(81.9)

25.7

(78.3)

24.1

(75.4)

23.2

(73.8)

23.6

(74.5)

24.2

(75.6)

19.5

(67.1)

16.7

(62.1)

22.4

(72.3)

Record low °C (°F) 12.6

(54.7)

14.3

(57.7)

18.0

(64.4)

21.6

(70.9)

22.6

(72.7)

20.5

(68.9)

20.0

(68.0)

20.2

(68.4)

20.3

(68.5)

15.8

(60.4)

13.0

(55.4)

12.6

(54.7)

12.6

(54.7)

Average precipitation mm (inches) 0.0

(0.0)

0.0

(0.0)

3.9

(0.15)

5.7

(0.22)

34.7

(1.37)

68.8

(2.71)

154.3

(6.07)

170.8

(6.72)

92.2

(3.63)

9.7

(0.38)

0.7

(0.03)

0.0

(0.0)

540.8

(21.28)

Average precipitation days (≥ 1.0 mm) 0.0 0.0 0.2 0.8 2.9 5.9 9.9 12.2 7.4 1.6 0.1 0.0 41
Average relative humidity (%) 22 17 18 27 42 55 67 74 73 53 34 27 42
Mean monthly sunshine hours 280 264 264 251 257 251 238 203 228 285 285 276 3,082
Source 1: Deutscher Wetterdienst
Source 2: Danish Meteorological Institute

Demographics[edit source][jhyuk | jhyuk a̱tyin ka]

Niamey seen from Spot Satellite

Historical population
Year Pop. ±%
1901 600 —    
1930 3,000 +400.0%
1950 24,370 +712.3%
1960 57,548 +136.1%
1970 129,209 +124.5%
1977 242,973 +88.0%
1988 397,437 +63.6%
2001 725,030 +82.4%
2012 1,026,848 +41.6%
2020 1,324,700 +29.0%
Source:

Niyame shyi nbiyang shyi akpa aniet abyin ba – danian abwonbwon jen bashye ani neet ma lye 1970s sinat 1980s, nbiyang shye ya ason abyin ma lye 1980s, zi sin bye aniet mung kauye bani siba anwo mami agbandang akayang Niyame ka. shyi akpa abyin hu nban swonshwon neet 3000 ma lye 1930 basi tat 30,000 ma lye 1960, nban hu tat 250,000 ma lye 1980, yanji kwabwat agwamnati huh ye ani 800,000 ma lye 2000. tafa bang tyok agwot akwop nang angye janar Seyni Kountché, abye tyaai agyi zam tazwa aniet ba nwai abyin dimin shyim abyin hu ba. Anang tyai aniet ba nwaai akasa anwan anacen ba nwai bye izini swat abyin hu, anung bwok ma ba anat dyo ma akakayang ba neet ani. Shye ya ason bang tyok mung ya apiyo ma lye1980s sinat 1990s, nbiyang vuwat nbwuk nang ashye ma lye 1990 nung aniet angyei Tuareg Rebellion ani nbiyang zong zi kwa ba ani ma lye 1990s sinat 2000s, zi si nbiyang cet ngwon akakayang ba na asin kpaat akakayang tausa abyin Niyame ka. Ashyat nbjyang shyi akpa aniet sang madidit mami agbandang akayang ka, nbiyang aniet ashuyang, vak bana si vuk zam

Ma lye 1990s, agbandang akayang ka nbiyang shyi akpa aniet zam, suhwa hye nung ashyat aniet bag won akakayang bana abwot a nwaai agbandang abyin ka.

Ta’ada NNbiyang aka nok (Culture and architecture) [edit source][jhyuk | jhyuk a̱tyin ka]

Kaswo Niyame

Avou saai nkyang Ta’ada Abyin Nijar (Niger National Museum)

Agbandang avou ka kwak fwuo aniet hu ani jija yet Avou an saai kyang ta’ada na ani nang angyei  Niger National Museum, ani, ji bye avou an saai ndaba ani (zoo), avou saai nkyang gbangbang, avou gwang zunzwu nok akakwan nbiyang akavou nwan kyang nung anacen ashong cat cong ani. Acacet kaswo anatat nung angyei Niamey Grand Market), Akavou vwo gargajiya, nbiyang akavou cung tsai mung myirim lalan vap nung a lyaai ma akakyang niyame ani nang angyei Jeux de la Francophonie.

Akavou Naai  [edit source][jhyuk | jhyuk a̱tyin ka]

Aliyak aniet Nijar yet aniet kpa akpyang kya abyin ani, aliyak akavou naai yet masalici nya, akhuhwop avou naai baka angye  Grande Mosquée ji shye mang akawatye abyin ka, ji si shye alan kudang ka.

Asi bu bye akavou naai nang aya ladi ani nung avou angyei Our Lady of Perpetual Help Cathedral, ji shye tafa ntyok ladi  Roman Catholic Archdiocese of Niamey, nbiyang ladi angyeiCathedral de Maourey.

Akavwun swaat (Communes and quarters) [edit source][jhyuk | jhyuk a̱tyin ka]

Abye akavwun swaat 99 :

Akayang akasa gwang Gwang akakayang ba bye akasa 5 ani
Niamey I 20 Quarters
Niamey II 17 Quarters
Niamey III 17 Quarters
Niamey IV 17 Quarters
Niamey V 28 Quarters

CUN bye bye kaai abyin baza ashye din gak Niyame ani bibya yet  Soudouré, Lamordé, Gamkallé, Yantala, and Gaweye.

CUN bye kaai ku baai 239.30 km2 (92.39 sq mi), or 0.02% shi abyin hu.

Malye 1998,sarai shyi abyin Niyame nbiyang avou angyei Tillabéri Region, nung ma lye 1992 akun ngyei Niyame Department.

\


Vak akaciyet (Transport)[edit source]

avou corop girgi tazwa Niyame

Niyame bye avou corop girgi tazwa nang angyei Diori Hamani International Airport, ji shye 12 km tatak akayang. Anok ka ma zwat nyaai ma lye 2014, ji ja yet afare akpat aja ani.

Avou fang (Education)[edit source][jhyuk | jhyuk a̱tyin ka]

Akayang bye avou fang angyei, Abdou Moumouni University, nbiyang avou tyiet zwa abyin nung angyei Higher Institute of Mining, Industry and Geology ji shye kpnkpaan mang agbandang agyui, nbiyang asi angyei (Centre Numérique de Niamey, IRD, ICRISAT, nbiyang  African Centre of Meteorological Application for Development.

Akavou anshyiat khaang na ani (References)[edit source][jhyuk | jhyuk a̱tyin ka]

1.    ^ "Structure of the Population RGPH 2012"(PDF). Retrieved 31 December 2020

2.    ^ Jump up to:a b c d e f g h i Assane Seydou Sanda-elu-maire-de-la-ville-de-niamey&catid=34:actualites&Itemid=53 Installation du Conseil de ville de Niamey et élection des membres : M. Assane Seydou Sanda, élu maire de la ville de Niamey. Laouali Souleymane, Le Sahel (Niamey). 1 July 2011

3.    ^ "Demographic Projections for Niger 2012-2024". Retrieved 31 December 2020

4.    ^ "Niger: Regions, Departments, Communes, Cities, Localities and Municipal Arrondissements - Population Statistics in Maps and Charts"

5.    ^ Jump up to:a b c d e f g h i Geels, Jolijn, (2006) Bradt Travel Guide - Niger, pgs. 93-113

6.    ^ International Boundary Study N