Á̱nietza̱fan (nwap)

Neet di̱ Wikipedia
Á̱nietza̱fan
nwap
A̱vwuoSi̱tet Pi̱lato Jhyuk
Language usedÁ̱nietza̱fan Jhyuk

Á̱nietza̱fan ba (Á̱nietza̱fan: Nneirigwe; Kpat: Miyango[1]) yet nwap ja ji̱ shyia̱ ma̱ a̱di̱di̱t di̱ fam Sot A̱gwomna̱ti Mali Basa, Si̱tet Pi̱lato, Fam A̱ka̱wa̱tyia̱ Naijeriya a̱ni. Ba̱ lyiat da̱ a̱lyem á̱ ka ngyei Á̱nietza̱fan a̱ni (ku Nkarigwe da̱ a̱lyem mba ka), ka̱ yet A̱lyem A̱ka̱wa̱tyia̱ Pi̱lato a̱ni. Tyantung mba ji ja yet a̱keang Myiango, di̱ fam jenshyung a̱keangtung si̱tet hu, Nja̱t.[2][3]

Yai[jhyuk | jhyuk a̱tyin ka]

Á̱ maai nshyia̱ Á̱nietza̱fan ba di̱ nfam Basa, Nja̱t ma̱ A̱za ma̱ng Nja̱t ma̱ A̱tak Sot A̱gwomna̱ti Mali Si̱tet Pi̱lato mbeang mi̱ Sot A̱gwomna̱ti Mali Ka̱uru, a̱tak Si̱tet Ka̱duna, Naijeriya.[3]

Taada[jhyuk | jhyuk a̱tyin ka]

Song[jhyuk | jhyuk a̱tyin ka]

Di̱ si̱sak ji nang Á̱nietza̱fan ba song a̱ni, nfi̱ng á̱nietkhap Á̱nietza̱fan na ni̱ nta̱gak mat tyei laai á̱ga̱fi̱p gba̱gbak a̱ni mi̱ susong ji̱ byia̱ a̱meang ma̱ng sweap njen khap a̱ni. Susot a̱bwuang jhyang ma̱ng susot á̱byang a̱yaagwak nang á̱fwu, á̱niet a̱kat, ke a̱nietshap nkwon, mba ma mbyia̱ susong a̱ca̱cet mba ji. Á̱niet a̱kat ma mbye maat cong nyám nang vak nyian tyok taada tazwa nyám a̱yit a mbeang bi̱n ma̱ng fwuong a̱wun mba hu.[4]

Nyeang[jhyuk | jhyuk a̱tyin ka]

Sangree (1969) dyuut: "Vak nyeang Á̱nietza̱fan ba ma̱ tsotswat ni̱ cat á̱tyok ba̱ nyeang a̱nyiuk a̱wot a̱nyiuk ba̱ ma nyeang á̱tyok ma̱ vwuon di̱ nfam nwap ji ma̱ a̱mgba̱m jen swat-a̱ca̱cet á̱niet mba hu a̱ni, a̱wot ku si̱ lak shim tyat nyeang. Á̱ ma ni̱ nnwuak nhu a̱li ma á̱niet-mbyin a̱tyok ba á̱ ma ni̱ nnwuak yet a̱tyia̱ kuzang nggwon nang a̱byii̱k wu byin a̱ni ma̱ a̱tyok wu nang gu shyia̱ mi̱ swat a̱ni di̱n jen kyiak a̱fa nggwon ka. Bang ma̱ng a̱nia, a̱nyiuk ni̱ nshyak a̱vwuonswat neet a̱tyok naat a̱tyok di̱ njen ma̱ a̱di̱di̱t nang ba̱ shyia̱ mi̱ swuan a̱ni, a̱wot si̱ nang ku yet nyia̱ nggwon nshyia̱ bah ba̱ ni̱ nswuo a̱bung ka̱u a̱ji ma̱ng nci̱ri̱ng neet a̱ghyang neet nggwon a̱nyiung ka̱ ke á̱ghyang mman na̱ ta̱yuk da̱ mba a̱ni. Susot nwuai ntswa mi̱ vam, nang kpa̱mkpaan a̱mgba̱m a̱ca̱cet a̱nyiuk nwap ba nshyia̱ ni, ni̱ nnang a̱ka̱sham gbi̱ngban ma̱ng nvak mun a̱pyia̱ mat nang a̱nyiuk ba zang da̱nian ka̱u ki̱ka̱u ma̱ng tyei tai nang vak nyeang hu mbyin mba ndyo a̱ni mi̱ swúan mba ji."[5]

Kwok a̱son[jhyuk | jhyuk a̱tyin ka]

Mami taada, Á̱nietza̱fan ba yet nwap ja ji̱ ka̱u ki̱ka̱u di̱ mi̱n tyok ma̱ka̱wa̱tyia̱ a̱ni, a̱wot cet a̱mali ku lan a̱ swak hu myiai mbwak a̱ca̱cet a̱bwoi si̱sa nwap ma̱ vwuon di̱ mbwak a̱nyanyan bya á̱ nsak "a̱mgba̱m a̱tsatsak" ibada nang á̱ nyia̱ mat gbi̱ngban a̱mgba̱m nwap ji.[6]

Khwi[jhyuk | jhyuk a̱tyin ka]

Á̱ ku nwuak ripwot nyia̱ ma̱ a̱di̱di̱t ma̱ Á̱nietza̱fan ba khwi khwi nwap hwa a̱wot kpa̱mkpaan ma̱ng %62.0 a̱kuu nwap ka, %28.0 ba̱ yet á̱nietkhwi Krista bya a̱ni (sot Á̱sa̱t %55.0, sot a̱yaaProtestan %25.0 ma̱ng sot Katolika Roma %20.0), nang á̱nietkhwi Khwikpaa̱pyia̱ ba si̱ kyiak %10.0 á̱kum á̱niet ka.[2]

Ya̱fang[jhyuk | jhyuk a̱tyin ka]

  1. Irigwe (African people). Library of Congress.
  2. 2.0 2.1 Joshua Project entry on Irigwe, Aregwe people
  3. 3.0 3.1 Rigwe. Ethnologue: SIL International.
  4. Irigwe people. Britannica.
  5. Sangree, Walter H. (December 1969). "Going Home to Mother: Traditional Marriage among the Irigwe of Benue-Plateau State, Nigeria". AnthroSource. V. 71. No. 6. Pp. 1046–1057. DOI: 10.1525/aa.1969.71.6.02a0003. HDL: 1802/6724. HDL-access=free.
  6. Sangree, Walter H. (Spring 1970). "Tribal Ritual, Leadership, and the Mortality Rate in Irigwe, Northern Nigeria". Southeast Journal of Anthropology. V. 26 No. 1. Pp. 32–39. DOI: 10.1086/soutjanth.26.1.3629268. JSTOR: 3629268. HDL:1802/6766. HDL-access: free