A̱kpat

Neet di̱ Wikipedia
A̱kpat
nwap
A̱lyem mbyinKpat (a̱lyem) Jhyuk

A̱kpat wu (a̱tyonyiung: a̱tyokpat wu; a̱lyoot a̱pyia̱: Hausawa, Ausa meang; a̱lyoot nta: lyuut Lyiatfi̱ransa Haoussa, lyuut Lyiatshong Hausa, Idoma Abakpa) yet nwap Cadik ja ji̱ yai ba̱t di̱ fam Sahet hu ma̱ng nfam Sa̱vana nang á̱nietbishyi nwai nshyia̱ ma̱ a̱di̱di̱t a̱ni bah, mbeang susot nswat di̱ fam a̱tak Ni̱njer ma̱ng fam a̱za Naijeriya. Ma̱ng a̱mgba̱m shi á̱niet miliyon 80 (tyan 2019), A̱kpat wu wa swak di̱ yet nwap Afrika jhyiung ji̱ byia̱ á̱niet a̱ swak a̱ni.

Susot á̱niet ji̱ lyiat Kpat ma̱nyin a̱ni ngyai koji di̱ fam Jenshyung Afrika ma̱ng a̱ta̱lyen taada cyet nat Haji di̱ nfam a̱za ma̱ng a̱tyin Sa̱hara na, ma̱ng susot á̱niet á̱ khap sak zan ma̱ a̱di̱di̱t a̱mami ma̱ng da̱ a̱beam a̱keang A̱ga̱da̱t. A̱kpat a̱ghyang ku shyei si̱ nwuai a̱ca̱cet a̱ka̱keang na̱ shi a̱ni ba̱t di̱ fam khwong kyai a̱sa̱khwot hu nang Legwot, Pa̱takwot, A̱kra, Abijan, Ba̱njut ma̱ng Kotonu mbeang nkap fam Afrika A̱za nang a̱byin Li̱biya, mi̱ shi a̱swap ndyia̱ 500. Á̱ ku nwuak ri̱pot nyia̱ A̱kpat wu khwi yet a̱nyiung mami á̱niet bibyin Bini, Kemerun, Khwong A̱ta̱m Nzwuom,[1] Caad, Sudan, Ri̱pobi̱lik A̱tyia̱ka̱u Afrika,[2] Ri̱pobi̱lik Konggo ji,[3] Togo, Gana,[4] Eritrea,[5] Gini A̱kwa̱toriya,[6] Ga̱bon, Senegal ma̱ng Ga̱mbiya ji.

A̱kpat wu swan si̱sak ma̱ng taada ma̱ a̱cyuang a̱baka̱keang nia, mbeang a̱ka̱keang na̱ laai yet a̱ca̱cet a̱ni, ma a̱ji wa á̱ cyui á̱ga̱fi̱p, go nkyangzwa ma̱ng nyák, á̱ ka ncong a̱bwuang a̱mali ma̱ng gbang di̱ nfam-a̱byin Afrika. A̱lyem nggu wu yet Kpat ja, a̱lyem Afro-A̱siya ka̱ shyia̱ di̱ sot Cadik, ji̱ si̱ yet a̱lyem mbyin Afrika nang á̱ lyiat á̱ swak a̱ni. Si̱sak ji á̱ ngyei a̱tyu a̱ yet A̱kpat a̱ni ca̱caat ma̱ng sot-mbyin nggu ji da̱ a̱lyem Kpat ka ja yet: Bahaushe ("a̱tyokpat-a̱sam"), Bahaushiya ("a̱tyokpat-a̱nap").

A̱gba̱ndang a̱keang Da̱ura wa yet a̱ka̱watyia̱ taada A̱kpat ka. Á̱ ku kpaat a̱keang a̱kya gbangbang a̱zaghyi a̱mgba̱m a̱ca̱cet a̱ka̱keang A̱kpat na. Á̱nietba̱ngtyok A̱kpat ba ku nok taada ji̱ byia̱ a̱ni̱nan di̱ Ban tsaaí neet gbangbang.[7] Ba̱ng si̱ tat a̱fwun, a̱ swan a̱lama taada wa ma̱ng ntyok A̱kpat na, a̱wot tsaai ji si̱ byia̱ ta̱m nang ji̱ nyia̱ a̱ni mi̱ mam song a̱yet Idi, nang á̱ lyen nang Ranar Sallah a̱ni (di̱n Tyap: Mam Kpaa̱pyia̱).[8]

Ya̱fang[jhyuk | jhyuk a̱tyin ka]

  1. "Hausa in Côte d'Ivoire". Joshua project.
  2. "Hausa in Central African Republic" (di̱n Shong). Joshua Project.
  3. "Hausa in Congo, Republic of the". Joshua Project.
  4. "in Ghana". Joshua Project.
  5. "Nigerian Eritreans - The history of Hausa and Bargo in Eritrea". Madote.
  6. "Hausa in Equatorial Guinea" (di̱n Shong). Joshua Project.
  7. Koops, Katrin (1996). "The role of the horse in Hausa culture" (di̱n Shong). Thesis.
  8. "» Horse Talk: Horse Breeding in Niger Esther Garvi: Niger, West Africa" (di̱n Shong).